André Masson

De Franse kunstenaar André Masson (1896-1987) is één van de belangrijkste vroege surrealisten. Na studies aan de kunstacademies in Brussel en Parijs, wordt hij in 1914 de Eerste Wereldoorlog ingestuurd. Nadat hij in 1917 zwaargewond het strijdtoneel verlaat, belandt hij enige tijd in een psychiatrische kliniek. In 1922 trekt hij opnieuw naar Parijs, waar hij zich twee jaar later bij de surrealistische beweging van André Breton aansluit. Masson behoort hierbinnen tot de schilders die experimenteren met materiaal en een abstracte beeldtaal. Schilderijen laat hij associatief ontstaan. Hierin is de invloed van Breton duidelijk, die de techniek van de automatische schriftuur (écriture automatique) een grote rol toedicht binnen het surrealisme. Hij ziet het onderbewuste als voertuig van de geest die als vanzelf de hand van de kunstenaar in beweging zet. In 1927 is Masson de eerste kunstenaar die met zand experimenteert. Hij past hierin een consequent automatisme toe. In zijn tekeningen doet hij dat in lijn en in zijn schilderijen brengt hij zonder voorbedachten rade slierten slijm aan, om ze vervolgens met zand te bestrooien. Zijn vriendschap met Breton duurt tot 1929, wanneer hij na een onderling conflict de beweging verlaat. Vanaf dat moment voelt hij zich aangetrokken tot het mystieke gedachtegoed van de Franse schrijver en filosoof Georges Bataille (1897-1962). Batailles werk is vooral bekend geworden door de erotische en sadistische geladenheid. Masson wordt de enige illustrator van Batailles tijdschrift Acéphale. Daarnaast illustreert hij meerdere romans van Bataille. Zijn werk bestaat vanaf de vroege jaren dertig uit voorstellingen waarin de metamorfoses van menselijke en dierlijke levensvormen voorkomen. Hij schildert ontkiemend leven, orgieën, gevechten en bloedbaden, waarbij de nadruk steeds ligt op geweld en erotiek. Tussen 1934 en 1936 verblijft Masson in Spanje, maar de burgeroorlog en het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog brengen hem naar de Verenigde Staten, waar zijn vriendschap met de eveneens gevluchte Breton weer opbloeit. De verschrikkingen van de oorlog en zijn eigen ervaringen verwerkt hij in een hernieuwd automatisch lijnenspel: hij verbeeldt op surreële wijze een op hol geslagen wereld. Door zijn penseelvoering en zijn expressieve werkwijze krijgt Masson een duidelijke invloed op de naoorlogse abstract-expressionisten. Na zijn terugkeer naar Frankrijk raakt zijn werk in rustiger vaarwater. Hij maakt landschappen waarin bergen en watervallen beeldbepalende motieven zijn. Inspiratie vindt hij in het Zenboeddhisme. In de laatste fase van zijn artistieke leven keert hij zelfs terug naar een vrijwel volledige abstractie.