Jan Knap

Op het eerste gezicht lijkt het werk van Jan Knap weinig verband te houden met de actuele kunstontwikkelingen in de tweede helft van de twintigste eeuw. De van oorsprong Tsjechische kunstenaar schildert bij voorkeur Jezus op kleuterleeftijd, in het gezelschap van zijn ouders en kleine, ronddartelende engeltjes. Knaps christelijke thematiek, zijn aandacht voor licht- en schaduwwerking en zijn gestileerde figuratie doen veeleer denken aan de schilderkunst van de vroege renaissance. Knap (1949) groeit op in Chrudimi, in Midden-Tsjechië. Na architectuur te hebben gestudeerd in Praag volgt hij schilderlessen aan de kunstacademie in Düsseldorf. Aan het einde van de jaren zeventig richt hij samen met Milan Kunc (Tsjechoslowakije 1944) en Peter Angermann (BRD 1945) de Gruppe Normal op. Met fijngeschilderde, verhalende voorstellingen formuleert het trio een antwoord op de formalistische tendensen in de hedendaagse kunst. Hoewel de samenwerking van korte duur is, geeft Knaps deelname een belangrijke impuls aan zijn artistieke ontwikkeling. In deze periode bekeert hij zich ook tot het katholicisme. In de daaropvolgende jaren verfijnt Knap zijn schildertechniek en ontwikkelt hij een persoonlijk handschrift. Zijn thema’s ontleent hij, op een enkele uitzondering na, aan de christelijke geloofstraditie. Zijn voorkeur gaat hierbij uit naar het weergeven van de Heilige Familie, heiligen en scènes uit het evangelie. Op subtiele wijze verenigt hij tegengestelde begrippen als aardsheid en transcendente waarden door heiligen alledaagse gestalten te geven en tegelijk een bovennatuurlijk serene sfeer op te roepen. Ook speelt hij met religieuze en kunsthistorische conventies. Maria wordt weergegeven in een traditionele, met goud afgezette, blauwe mantel, maar ook in een korte rok met een schort voor. De Heilige Familie kan zich in een paradijselijke tuin bevinden, of een pocketbijbel openslaan in een formica keuken. Daarbij kennen zijn composities uiterst overdachte, uitgebalanceerde verhoudingen en kleurstellingen. Hoewel zijn doeken regelmatig worden uitgelegd als postmoderne ironie of vals sentiment, heeft Knap serieuze intenties. Zijn werk kent geen kritische of filosofische basis, maar is zuiver een vertaling van zijn geloof in universele waarden en zijn voorliefde voor het verfijnde schilderen. Het resultaat is schilderkunst die behaagt en troost en geruststelling biedt in moeilijke tijden. Of zoals hij het zelf formuleert: “Een schilderij moet een goede vriend zijn”.