Johan Jacobs

Het veelzijdige oeuvre van de Helmondse kunstenaar Johan Jacobs (1881-1955) valt uiteen in twee groepen. Hij vervaardigde als ontwerper bij de Helmondse textielfabriek Vlisco vele stofontwerpen en maakte tijdens zijn opleiding aan de gemeentelijke tekenschool een groot aantal natuurstudies. Anderzijds is er het werk dat hij in zijn vrije tijd maakte en waarin Jacobs als autonoom kunstenaar naar voren trad. Hij gebruikte vele technieken: waterverf, potlood, krijt, pen, houtskool, Oost-Indische inkt en een enkele keer ook olieverf. Toen Johan Jacobs in 1894 als veertienjarige jongen via zijn vader kwam werken op de handdrukkerij van Vlisco, werd zijn grote tekentalent al snel ontdekt. In 1896 werkte hij op de tekenkamer; twee jaar later kreeg hij daar zelfs de leiding. In de avonduren volgde hij een opleiding aan de Gemeentelijke Tekenschool, waarvan de vele plant- en bloemstudies gemaakt in de jaren rond 1900 getuigen. Deze realistische natuurstudies zijn veelal in potlood, pen en waterverf uitgevoerd. Ook studies van mens en dier behoorden tot het lesprogramma. Het onderwijs richtte zich in die tijd voornamelijk op patroontekenen volgens wiskundig een principe. Jacobs maakte vele bloemstudies die als tussenstap gezien kunnen worden naar een stofontwerp. In deze studies ordende hij gestileerde bloemen tot patronen of voegde hij meerdere natuurschetsen bij elkaar om ideeën op te doen. De invloed van art nouveau kunstenaar Michel Duco Crop, die in 1894 25 ontwerpen maakte voor de textielfabriek, is duidelijk herkenbaar in Jacobs’ vroege ontwerpen voor Vlisco. Later bleven gestileerde bloemen in zijn patronen centraal staan, maar hanteerde de kunstenaar een wat vrijere stijl. Voor de patronen gebruikte hij potlood, pen en verfkwast. Johan Jacobs heeft buiten werktijd en ook na zijn vertrek bij de Vlisco in 1951 veel getekend. Hier komt zijn liefde voor het tekenen in de natuur naar voren. Hij maakte in pen, potlood en aquarel veel topografische afbeeldingen van Helmond en omgeving. Deze gedetailleerd uitgevoerde werken presenteerde en verkocht hij een aantal keer op exposities in Helmond of Eindhoven. Ook heeft de kunstenaar opdrachten buiten Vlisco gehad: hij vervaardigde ex librissen en wapenschilden voor Helmondse geslachten. Het feit dat Jacobs ook na zijn opleiding planten is blijven tekenen, bewijst dat een deel van zijn ‘vrije tekeningen’ niet los stond van het beroep als stofontwerper. Dit laatste wordt meer kracht bijgezet door de houtsneden die hij maakte en drukte op textiel in plaats van op papier.